Osteoporoz Nedir?
Osteoporoz, kemik miktarında ve yoğunluğunda azalma ile kemik dokusundaki bozulma sonucu kemik direncinde azalma ve kırık riskinde artışla karakterize bir durumdur. Bu hastalık, kemiklerin daha zayıf ve kırılgan hale gelmesine yol açar.
En Fazla Etkilenen Kemikler
- Bilek
- Kalça
- Omurga
Düşük kemik yoğunluğu seviyesinin erken dönemde tespit edilmesi, osteoporoz ve kemik kırılmalarını, buna bağlı ağrı ve şekil bozulmalarını önlemek açısından önemlidir.
Osteoporoz Kimleri Etkiler? Risk Faktörleri Nelerdir?
Üç ana risk faktörü vardır:
- Yaş: Yaşlanma ile birlikte kadın veya erkek fark etmeksizin 50 yaşından sonra her yıl kemik yoğunluğunda %0,5’lik kayıp olur.
- Genetik: Ailede osteoporozlu biri varsa, osteoporoz gelişme riski %50-85’tir.
- Cinsiyet: Kadınlar erkeklere göre daha fazla riske sahiptir. Özellikle menopozdan sonra daha fazla miktarda kemik kaybı riskiyle karşı karşıya kalırlar. Menopozdan sonraki ilk 5-7 yıl içinde kemik yoğunluğunda %3 kadar kayıp yaşanabilir.
Diğer Risk Faktörleri
- Sigara İçme
- Aşırı Alkol ve Kafein Alımı
- Az Hareketli Yaşam
- Beslenme Bozukluğu: Yetersiz kalsiyum ve D vitamini alımı, zayıf beslenme.
- Kronik Hastalıklar: Karaciğer hastalıkları, bağırsak hastalıkları, romatoid artrit, hipertiroit gibi hastalıklar.
- Alınan Tedaviler: Steroidler, kanser ilaçları, kronik antiasit kullanımı, kan seyreltici ilaçlar.
Osteoporoz Tanısı
- Direkt Grafi: Kemiklerin önemli bir miktarı kayboluncaya kadar osteoporozu tespit edemez.
- DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) Taraması: 30 dakika süren, ağrısız ve düşük radyasyonlu bir işlemdir. T-Skoru ve Z-Skoru ile sonuçlar değerlendirilir. T-Skoru -1.0 ile -2.5 arası osteopeni, -2.5’dan düşük ise osteoporoz göstergesidir.
- Görüntüleme Yöntemleri: Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve bilgisayarlı tomografi (BT).
Osteoporoz Tedavisi
Korunma ve Yaşam Tarzı
- Beslenme: Günlük 1000 ila 1500 mg kalsiyum alımı önerilir. Kalsiyum kaynakları arasında peynir, tereyağı, kuvvetlendirilmiş süt, yoğurt, yeşil yapraklı sebzeler bulunur. C vitamini için balık, istiridye ve kuvvetlendirilmiş tahıllar tüketilmelidir.
- Egzersiz: Yürüyüş, ağırlık kaldırma ve direnç egzersizleri kemik sağlığı için önemlidir. Yüzme, genel fiziksel uygunluk için önerilir.
- Sigara ve Alkol: Sigara ve aşırı alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.
Tıbbi Tedavi
- İlaçlar: Östrojen, alendronat, residronate, stronsiyum, raloksifen, kalsitonin ve parathormon içeren ilaçlar.
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Uygun egzersiz programları ve tedavi planları.
Cerrahi Girişim
Osteoporoza bağlı omurgada çökme meydana gelirse şiddetli sırt veya bel ağrısı oluşur. Erken başvuran hastalara kifoplasti veya vertebroplasti adı verilen kapalı yöntemler ile omurga içine kemik çimento enjeksiyonu yapılır. Bu yöntemler hastanın ağrılarını büyük ölçüde geçirir ve yürüyebilir hale getirir. Aşırı çökmüş veya ciddi açılanmış omurlarda füzyon için vida ve çeşitli bağlantılar kullanılarak ameliyat yapılır.
Sıkça Sorulan Sorular
Osteoporozun erken evrelerinde belirti vermeyebilir. İlerleyen aşamalarda ise kemik kırıkları (özellikle kalça, bilek ve omurga), boy kısalması, kamburluk ve kronik sırt ağrısı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Omurga kırıkları sonucu duruş bozuklukları ve sırt ağrıları da yaygın belirtiler arasındadır.
Osteoporoz her yaştan kişiyi etkileyebilir, ancak en fazla yaşlı kadınlar risk altındadır. Üç ana risk faktörü yaş, genetik ve cinsiyettir. Diğer risk faktörleri arasında sigara içme, aşırı alkol ve kafein tüketimi, az hareketli yaşam, yetersiz kalsiyum ve D vitamini alımı, kronik hastalıklar ve bazı ilaç tedavileri bulunur.
Osteoporoz tanısı genellikle DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) taraması ile konur. Bu test, kemik mineral yoğunluğunu ölçer ve T-Skoru ve Z-Skoru ile değerlendirilir. T-Skoru -1.0 ile -2.5 arasında ise osteopeni, -2.5’den düşük ise osteoporoz göstergesidir. MRG ve BT gibi diğer görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir.
Osteoporoz tedavisinde ve önlenmesinde beslenme, egzersiz, yaşam tarzı değişiklikleri ve tıbbi tedaviler önemlidir. Günlük 1000 ila 1500 mg kalsiyum ve yeterli D vitamini alımı önerilir. Yürüyüş, ağırlık kaldırma ve direnç egzersizleri kemik sağlığı için faydalıdır. Sigara ve aşırı alkol tüketiminden kaçınılmalıdır. Tıbbi tedaviler arasında östrojen, bisfosfonatlar ve kalsitonin gibi ilaçlar yer alır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon da kemik sağlığını destekler. Ciddi vakalarda kifoplasti veya vertebroplasti gibi cerrahi müdahaleler gerekebilir.
